Teknik Bilgiler

AKÜ NEDİR?

• Akü enerjiyi kimyasal olarak depolayan elektro kimyasal cihazlara verilen addır. Aküler bir elektrik devresi ile bağlantı kurduğu zaman kimyasal enerji elektrik enerjisine dönüşür.
• Aküler yapısal olarak benzerlik gösterir. Yapısal olarak bir grup kimyasal hücrenin bir araya gelmesinden oluşurlar. Bu hücreler birer pozitif ve negatif elektrot ve seperatörden oluşur.
• Akünün deşarj işlemi sırasında iki elektrotun içinde bulunan farklı malzemeler arasında elektro kimyasal değişim olur.
• Elektronlar artı ve eksi elektrotlar arasında hareket eden dış devrenin de harekete geçmesini sağlar.

SERVİS TALİMATI

Akümülatör bakımında dikkat edilmesi gerekenler:

• Akümülatöre seperatörlerini 1 cm aşacak şekilde sulandırılmış akü asidi eklenir. Akü asidi yani asitli su ve elektrolit karışımı 27^oC de 1280 gr/cm3 (31.5 Bome) değerindedir. Kalitesiz ve renkli asitli sular akünün tahrip olmasına neden olur. Aküye ilk sulandırma esnasında asitli su eklenir. Bu işlemden sonra bir daha asitli su eklenmez.
• Sulandırılan aküler 30 dakika dinlendirilir. Dinlenme işleminden sonra akü amperajının 1/20’lik kısmı tamamlama yani ikmal şarjına bağlanır. Bu şarj işlemi sırasında yoğunluk artışı saatlik olarak kontrol edilmelidir. Kontrol işlemleri sırasında üç kere aynı değer okunduğunda ve yoğunluğun sayısal değeri 27^oC de 1280 gr/cm3 (31.5 Bome) olduğunda akünün şarj olduğunu anlamak mümkündür. (Bu 2 madde kuru şarjlı aküler içindir.)
• Aküden sadece su eksilir, asitte eksilme olmaz. Bu yüzden aküye sadece eksilen su kadar seperatörü 1 cm aşacak kadar saf su eklenir, kesinlikle asit eklenmez. Asitli su minimum değerin altına düştüğü zaman aküye saf su eklenir.
• Kullanılmayan akünün elektroliti dökülürse akü plakaları yanar ve akü kullanılmaz duruma gelir. Kullanılmayan akülere ayda bir kere tamamlayıcı şarj uygulamak yeterlidir.
• Akü araçtan sökülürken ya da takılırken kıvılcım çıkarabilir. Bu kıvılcım tehlike oluşturacağından dolayı önlem alınmalıdır. Bu durumu önlemek için artı kablo ucu artı kutup başına, eksi kablo ucu eksi kutup başına bağlanır. Ancak akü sökülürken negatif uç sökülür.
• Akünün temiz olmasına dikkat edilmelidir. Araçlarda motor yıkaması yapıldığı zaman akü korumaya alınmalıdır. Akünün kutupları sıkı bağlanmalı, hava deliklerinin açık olduğundan emin olunmalıdır.
• İçerisinde elektroliti olan aküleri dik konumda tutmak gerekir. Ters ya da yan çevirmek aküye zarar verir.
• Aküler kesinlikle tamir edilmez.
• Akülerde sülfürik asit bulunur bu asidin kullanımı sırasında ortaya çıkan gazlar patlayıcıdır. Akü dolum işleminin ateş ve kıvılcım olmayan bir ortamda yapılması önemlidir.

AKÜ TİPLERİ

• Akülerin yapımında farklı materyaller kullanılır. Aküler bu materyaller ile tanımlanır. Nikel/ kadmiyum, nikel/demir, lityum/demir akü yapımında kullanılan materyallerdir.
• Bazı aküler ise elektrotlarında bulunan malzemeye ve elektrolit tipine göre adlandırılır. Örneğin kurşun-asit aküsünün elektrotları kurşundan yapılır ve içerisinde elektrolit olarak sülfürik asit bulunur.
• Aküde kullanılan aktif materyale hücrelerin voltajını belirler. Aküde bulunan toplam hücre sayısı ise akünün voltajını belirler.
• Kurşun-asit akünün nominal voltajı 2 volttur. Araba aküleri genellikle bu türde 6 hücreden oluşan akülerdir.

AKÜNÜN İÇİNDEKİ REAKSİYON

Akü deşarj olduğunda elektrotlarındaki aktif maddelerde elektro kimyasal değişim meydana gelir. Yani negatif elektrotta bulunan madde oksijenle tepkimeye girer ve elektronlarını serbest bırakır. Buna anot reaksiyonu adı verilir. Bu esnada pozitif elektrotta bulunan madde azalır buna da katot reaksiyonu adı verilir. Elektronlar iki kutbu birleştiren bir devre sayesinde dolaşır.

AKÜ SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• Araca uygun standartta bir akü seçilmelidir.
• Motorun çalıştığı her seferde yüksek akım vermelidir.
• Kısa süreli çalıştırma denemelerinden sonra çabuk devreye girmelidir.
• Marş motoru ve marş motor devir ile uyumlu olmalıdır.
• Soğuk ve sıcak dayanıklılığı olmalı farklı iklim şartlarında çalışmalıdır.
• Büyük ve hantal olmamalıdır.
• Dar alanlara rahatça monte edilebilecek tasarıma sahip olmalıdır.
• Darbe, sarsıntı ve titremeye dayanıklı olmalıdır.
• Çarpma ve darbelerde kırılma ya da çatlama olmamalı, kesinlikle sızıntı yapmamalıdır.
• Şarj edilmesi ve kullanımı kolay anlaşılır ve yüksek güvenlikli olmalıdır.
• Günümüz araçlarının sahip olduğu elektronik sistemlerin rahat şekilde kullanılması için gereken enerjiyi sağlamalıdır.
• Dolum kapasitesi yüksek ve uzun ömürlü olmalıdır. 
• Yeniden şarjı yani deşarjı kolay ve kısa süreli olmalıdır.
• Farklı pozisyonlarda monte edilebilmelidir.
• Bakıma ihtiyaç duymamalıdır.

AKÜLERDE İKLİM KOŞULLARININ ETKİLERİ

Soğuk Ortamda

• Soğuk havada ve akü ilişkisi hakkında bilinen yanlışları bir kenara atmak ve akünün kullanma talimatlarını okumak gerekir.
• Akülerin düşük sıcaklıklarda ya da soğuk havalarda mevcut kapasitelerini kaybetmeyeceklerini düşünür. Ancak akülerin soğuk havada hem kapasiteleri hem de enerji sağlama başarıları azalır.
• Hava sıcaklığı azaldıkça kimyasal reaksiyon yavaşlar bu durum akünün performansını etkiler.
• Kimyasal reaksiyon süresi -10^oC’nin altındaki her derece düşüşünde ikiye katlanır.
• Aküde meydana gelen bu durum yağ ile kıyaslanır. Hava sıcaklığı azaldıkça yağın yoğunluğu da artar.
• Kimyasal reaksiyonda aküde bulunan kurşun plakaların içinde bulunduğu asit kurşun sülfat olmak için sülfürü harekete geçirir. Bu hareket sürekli tekrarlanır ve istenen enerji ortaya çıkar. Bu hareket soğuk havalarda yavaşlar.
• Soğuk havalarda akü iç direnci yükseldiği için akümülatörden gelen akımın voltajı da azalır.

Sıcak Ortamda

• Akü gücünü sıcaklık yükseldiğinde kaybeder. Akünün en verimli çalıştığı sıcaklık aralığı +10^oC ile +30^oC aralığıdır.
• Aküde aşırı ısıdan dolayı güç azalması aküyü soğuk bir havada kullanmadan önce anlaşılmaz. Buna akünün yüksek ısıda kullanılmasına bağlı olarak aşınması sebep olur.
• Bu durumda sorun kimyasal reaksiyonun yüksek ısılarda artmasıdır. Akü yüksek ısıda daha hızlı enerji üretir. Ama bu elektrotların aşınmasına neden olur. Ayrıca bu üretim esnasında gaz oranı artar. Su buharlaşır ve aşınmaya neden olan asit yoğunlaşır.
• Akünün ısı yüzünden sorun yaşaması sadece mevsim yüzünden olmaz. Akünün ısı kaynağına yakın olması ya da durduğu yerin sıcak olması akü ömrünü azaltır.
• Aküler sıcak ortamlarda kullanılacağı zaman ısı yalıtımı ve koruması sağlamak için özel levhalar kullanılır.

 AKÜLERİN ŞARJ EDİLMESİ

• Kurşun-asit aküsü dışardan bir güç kaynağı ile şarj edildiğinde deşarj süresi oluşur ve elektrotlar zıt yönlere giderler. Bu durumun oluşması için şarj için kullanılan güç kaynağının aküden daha çok enerji üretmesi gerekir.
• Her bir kurşun-asit hücresi 2V üretir. Bunun anlamı 12 V isteyen bir araç aküsünün her ünitede 2.2 ila 2.4 ya da tüm aküde 13.2 ila 14.4 V arasında şarj edilmesi gerekir.
• Marş aküsü genelde aracın alternatörü ( şarj dinamosu ) tarafından şarj edilse de farklı sebeplerle akü boşalabilir. Bu durumda akü aracı çalıştırmaz, akü sökülüp dışarda bir güç kaynağı ile şarj edilmesi gerekir.

FAZLA ŞARJ

• Aşırı yükleme ya da fazla şarj akünün belirtilmiş düzeyinden fazla şarj edilmesi ile meydana gelir ve bu durum akü ömrünün azalmasına hatta bitmesine sebep olur.
• Akülerde meydana gelen aşırı yükleme hidrojen ve oksijen birikmesi yapar.
• Ortaya çıkan bu gazlar patlayıcı bir karışıma dönüşür. Bu yüzden işlemler iyi havalandırılan alanlarda yapılmalıdır.
• Aküde gaz oluşumu meydana gelirken elektrolitten su buharlaşır. Bu da akünün plakalarının hasar görmesini sağlar.
• Aşırı yükleme sonucunda su kaybı olduğunda aküye saf su eklenir kesinlikle asit eklenmez.
• Aşırı yükleme sebebiyle ortaya çıkan bu durumların etkisi akünün ömrünü kısaltır ( Bu garanti kapsamı dışıdır) .